Uffants davos la camera: il Minisguard

En l’emissiun Minisguard da RTR mainan las scolaras ed ils scolars reschia: els defineschan ils temas, fan retschertgas, filmeschan e taglian. Uschia emprendan els era da metter en dumonda criticamain las infurmaziuns e da parter ellas a moda responsabla.

L’equipament para vaira grond en la bratscha dals dus giuvens umens da camera. In porta la camera, l’auter il stativ, e tut ord flad curran els suenter a lur collega. Quella è gia daditg svanida enturn la proxima chantunada.

Frieda spetga sper la plazza dal vitg sin Livio e Matthias, in maun posa ella lessig cunter il chalun. Strusch ch’ils dus giuvens han cuntanschì ella tut a buffond e spussads, dat ella gia las instrucziuns. Plazzar la camera là e reglar il stativ exact sin questa autezza – ella mussa cun il maun. Ella sezza chaminia en il maletg davent da là davant – ella fa in segn vers la giassa davos la pitschna stizun dal Volg. In pèr minutas discuteschan ils trais giuvenils las propostas da Frieda e fan a la fin tuttina quai ch’ella ha ditg: Frieda curra davos chasa vi en il maletg e Matthias suonda ella cun la camera.

Dus takes e l’entira scena è gia pronta.

Emissiun d’infotainment per uffants rumantschs

Frieda vegn a lavurar in di sco reportra. U sco moderatura. Forsa – propi segira n’è ella anc betg. Ma durant quell’emna d’october tempriva emprenda ella co ch’ina tala professiun pudess vesair ora. Frieda, Livio e Matthias frequentan la tschintgavla e sisavla classa da la scola primara a Sent. Lur classa participescha quest onn al project «Minisguard sin visita» da Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR).

Il Minisguard è vegnì lantschà il 2010 sco emissiun da novitads per uffants da lingua rumantscha. Ina giada l’emna explitgescha el il mund – e quai en ina lingua bain chapibla per uffants. Ils temas cumpiglian dumondas dal mintgadi fin a conflicts politics topactuals: Co funcziuna la temperatura dal corp? Pertge è il tschiel blau? Tge capita exact durant il WEF? E tge èsi cun las rachetas a Gaza? «Nus vulain tematisar dumondas che occupan ils uffants e gidar els a metter quellas en in context», di il producent Mirco Manetsch.

Duas giadas l’onn viagia il team da producziun dal Minisguard en scolas grischunas e producescha durant tschintg dis in’emissiun ensemen cun ina classa. Ils uffants surpiglian tut: la retschertga, il script, la reschia, la moderaziun ed il tagl. «Ils uffants prendan tut las decisiuns sezs», di la redactura da RTR Ronja Muoth. «Nus mo sustegnain els.»

A la tschertga d’istorgias plain tensiun

Avant che cumenzar cun la producziun en scola, fan Mirco Manetsch e ses team ina conferenza da temas cun la classa. Els discuteschan ensemen las emprimas ideas per in concept d’emissiun. Tge temas interessan ils uffants? E co pon ins preschentar quels il meglier? Las scolaras ed ils scolars emprendan: ins sto pudair raquintar mintga tema cun agid d’ina istorgia interessanta. E quella emprova Mirco Manetsch da scuvrir cun ils emprims discurs.

«Ina giada», sa regorda el, «hai jau visità ina classa ch’era cumplettamain intgantada da la festa da la racolta en vischnanca. Ord vista dal reporter è quai in tema plitost lungurus – tge vuls era rapportar d’ina tala festa?» Manetsch ri. «Ma cura che jau hai dumandà suenter, èsi sa mussà ch’els s’interessavan atgnamain surtut per ils gronds tractors ed ils chavals!»

Er a la scola primara da Sent èsi stà in process da chattar il tema adattà. Ils scolars (e la scolara – Frieda è la suletta matta en la classa) èn la finala sa cunvegnids da prender il tema decisiuns. Mirco Manetsch avess atgnamain gugent fatg insatge davart las elecziuns naziunalas che stevan avant porta, ma per ils uffants n’è quai betg stà interessant avunda. Il tema decisiuns è stà in cumpromiss tematicamain anc adina damanaivel da las elecziuns e che intermediescha ina valur. «Ils uffants duain emprender co ch’ins elavura in concept e fa ina buna retschertga», accentuescha Manetsch.

Avant che l’emna da producziun cun RTR cumenza ston las scolaras ed ils scolars gia retschertgar ils fatgs, consultar partenari:as d’intervista, preparar ils discurs e scriver il script. Els survegnan sustegn per mintga pass, duain dentant emprender da star nà publicamain per ina chaussa. Quai vul per exempel dir ch’ils uffants dumondan sezs las protagonistas ed ils protagonists da lur istorgias, sch’els èn pronts da participar. Quai signifitga era ch’els preparan e mainan sezs la moderaziun davant il public a la premiera uffiziala da lur films.

«Mes chars, vus stuais avair pazienza!»

Las chasas da Sent èn quest mardi suentermezdi l’entschatta d’october anc adina bagnadas dal sulegl bel chaud. Tras la fanestra da la scola ves’ins ils pizs da la gruppa dal Sesvenna che cuntrasteschan oz particularmain ferm cun il tschiel.

Ma ni las temperaturas da la stad avanzada ni l’aura sulegliva carmalan ils nov uffants or da lur stanzas da scola. Mirco Manetsch sesa davant in monitur da computer cun ina Frieda impazienta, in Matthias impazient ed in Livio impazient e guarda tras cun els il film, maletg per maletg. Els trais vulessan il pli gugent gist tagliar, tscherner la musica ed integrar ils effects spezials il medem mument, adina gia trais pass ordavant a quai che Mirco Manetsch vuless mussar ad els. Lez volva teatralicamain ils egls e di: «Mes chars, vus stuais avair pazienza!»

«Ma–»

Manetsch interrumpa Matthias. «Pli baud era jau responsabel per il tagl tar la televisiun. Quai era mes job. E sch’insatgi m’ha dumandà lezza giada tschintg giadas il medem, hai jau ditg: Dai, va a baiver café!»

Pazienza è l’emprima regla en la producziun da televisiun – ed è il pli grev d’interiurisar. «Ils uffants emprendan ch’i vala la paina da tegnair ora muments seccants», manegia Manetsch. Ch’igl è mintgatant lungurus, repetitiv u stentus – ma ch’il sentiment da success a la fin è la pajaglia per tut quai.

Sche l’emprim take n’è betg bun avunda per Manetsch, insista el era mintgatant da filmar l’entira scena anc ina giada. Ed anc ina giada. «Els vegnan magari vaira grits, sch’els ston cumenzar da nov», di Manetsch. «Ma jau sai ch’els san far quai meglier. Ed a la fin è il sentiment da success tant pli grond.»

Che betg tut ils uffants èn adattads per quai, vesa era Mirco Manetsch. El insista perquai mo tar in uffant, sch’el è segir che quel profitescha da quai. Per exempel tar Frieda. «Dad ella hai jau pudì pretender bler. Ella ha sentì che jau hai scuvert ses potenzial ed hai vulì far vesaivel quel.» A la fin haja ella schizunt engrazià persuenter.

Ina massa decisiuns

En il film da Frieda, Matthias e Livio vegn la protagonista Frieda confruntada adina puspè cun grevas decisiuns. Gida ella in turist ch’è sa pers en vischnanca e prenda uschia en cumpra da vegnir memia tard a scola? U fa ella in detur e vegn turmentada d’ina nauscha conscienza? Quai saja ina decisiun classica, declera Livio, il spiert da las decisiuns, che cumpara tuttenina davant ella en in nivel da fim.

Cura che Frieda passa curt suenter ina pasternaria, la vegni endament ch’ella ha emblidà ses paunin da pausa. Duai ella ir a cumprar in? «Quai è ina decisiun finanziala», la declera il spiert da las decisiuns che stat puspè sco or dal nagut davant ella. «I dat dentant anc blers auters muments da decisiun. Per exempel decisiuns en il mintgadi: Tge duai jau trair en? U decisiuns socialas: Cun tgi duai jau parter mes paunin da pausa? U duai jau pli gugent mangiar el suletta?» Il spiert amiaivel declera er ad ella ch’ils umans prendan 20’000 fin 35’000 decisiuns a di. Tut quests fatgs ha il trio stuì retschertgar precisamain. Pir cura ch’els han pudì preschentar funtaunas fidablas, è Mirco Manetsch stà cuntent ed ha acceptà il script.

«Las scolaras ed ils scolars emprendan durant quell’emna ch’i dovra da tuttas sorts skills e cumpetenzas per far contribuziuns per la televisiun», di Manetsch. Durant la repartiziun da las gruppas a l’entschatta dal project fa el perquai adina stim da cumbinar las differentas abilitads a moda uschè variada sco pussaivel. «Tar la televisiun è mintga singul da nus mo ina part fitg pitschna da l’entir – ma senza quella na fiss la contribuziun betg realisabla», di Manetsch. In mat n’haja per exempel betg pudì s’entusiasmar per la producziun, ma a la fin haja el gidà plain motivaziun da far urden. «Quai è medemamain in talent», lauda Manetsch. «Era quella glieud dovri en in team.»

Il Minisguard promova il rumantsch – e la generaziun giuvna

L’aula da la scola primara a Sent è sa transfurmada en in studio da televisiun. En il chantun a sanestra penda in grev sumbrival nair. Davant quel sesa il redactur da RTR Dominik Hardegger, la camera è drizzada sin in model da lego nundefinibel. Da sanestra e dretga stauschan dus scolars plaunsieu mobiglias da lego en il maletg: in pult, in computer, ina sutga. In terz mat zambregia cun legos il pled «MINISGUARD». Tut questas scenas vegnan tagliadas a la fin ad in intro per l’emissiun.

«Jau sun immediat stà d’accord, cura che RTR ha dumandà nus», di il scolast Flurin Parolini. Ultra da la tecnica e da las cumpetenzas medialas ch’ils uffants emprendan durant l’emna da project considerescha el il Minisguard era sco schanza per promover il rumantsch. «Ils uffants emprendan d’enconuscher auters idioms e discurran l’entir temp rumantsch in cun l’auter», di el. «Quai è in immens gudogn!» Bler:as scolar:as na discurrian a chasa betg rumantsch e na sajan betg conscient:as da l’impurtanza da la lingua. «Igl è impurtant ch’il mund dals uffants da las regiuns linguisticas rumantschas vegnia represchentà en las medias», di el. «Ina lingua viva mo, sch’ella vegn era duvrada.»

Cun il Minisguard sa segirescha RTR era la generaziun giuvna che occupescha pli tard las plazzas da redacziun. «Nus creain perspectivas», di il montader Sandro Spreiter. «Jau enconusch giuvnas e giuvens che fan ussa tar nus in praticum, ils quals RTR ha visità en scola avant diesch onns. Il Minisguard promova la generaziun giuvna e collia il public enina.»

Si cun ketchup e tagl!

Per il producent Mirco Manetsch presta il Minisguard ina contribuziun sociala impurtanta. «Il Public Value dal Minisguard è multifar.» El enumerescha las cumpetenzas che quel intermediescha a las scolaras ed als scolars: cumpetenza mediala, cumpetenza d’applicaziun, cumpetenza da reflexiun, cumpetenza da participaziun, cumpetenza sociala. Ils uffants emprendan ultra da quai dad ir enturn cun la tecnica, d’inditgar las funtaunas e d’identifitgar e refusar fake news. «Ils giuvenils ston savair co interpretar ed examinar criticamain las medias», accentuescha Manetsch.

La lavur cun la camera ha plaschì il meglier a Matthias. Forsa vegnia el propi ina giada filmader, di el entant ch’el dat in’egliada sceptica sur la spatla da Mirco Manetsch sin il monitur. La scena cun il spiert na sa lascha betg tagliar cun precisiun. In fauxpas ch’è capità cun filmar il di avant. Ussa na tanscha il temp dentant betg pli da filmar la scena anc ina giada.
«Betg fa quitads», al consolescha Mirco Manetsch, «sch’insatge n’ans gusta betg, mettain nus simplamain si ketchup!»

Matthias, Frieda e Livio al guardan cun egls gross. Manetsch declera: «Ketchup vul dir en la montascha musica. Guardai ina giada!» El avra Spotify sin ses telefonin e lascha ir ina chanzun, entant che Livio cumpara sin il monitur sco spiert davant Frieda. Rock psichedelic. Matthias fa ina curiusa tschera. «Na pudain nus betg almain prender in’autra chanzun?», dumonda el malcuntent.

«Vus stuais avair pazienza!», cloma Mirco sco gia pliras giadas quel di. «E vus na duessas mai prender musica che vus avais gugent – vus stuais tadlar il medem toc uschè bleras giadas durant tagliar che vus n’al pudais insumma betg pli udir a la fin. As dumandai: Tge sent jau? E betg: Tge pens jau?»

Als uffants vegnan intermediadas vaira bleras cumpetenzas novas durant quests tschintg dis avant las vacanzas d’atun. Ma sch’ins guarda sin lur fatschas concentradas, han ins l’impressiun che las scolaras ed ils scolars hajan gia memorisà tut «by doing». «Jau vuless dar ad els la schanza da s’exprimer», di Manetsch. «Ed jau vuless ch’ils uffants chapeschian che lur vusch è relevanta. Ch’els pon effectuar insatge.»

Noemi Harnickell, favrer 2024

a la contribuziun dal Minisguard

al making-of da la contribuziun