Chadaina da Fortuna: il motor da la solidaritad e l'exempel per acziuns da collecta efficazias

La Chadaina da Fortuna è la «part umanitara da la SRG SSR»: Dapi 78 onns rimna la fundaziun donaziuns per unfrendas da crisas e catastrofas. Ella ha cuntanschì fitg bler en quests decennis ed è daventada indispensabla per la SRG SSR.

«Allegra! Bonjour! Guten Tag!», ils telefons scalinan senza fin, palpiri scruschigna e tastaturas claccan en in tempo nar: uschia tuna solidaritad.

Passa 200 voluntarias e voluntaris sa participeschan mintgamai als Dis naziunals da rimnada da la Chadaina da Fortuna. En la centrala da telefon retschaivan ellas telefons u ch’els preparan brevs da donaziuns. Be fin a mezdi vegn savens gia ensemen in milliun francs. Ils daners van a dabunen favur d a las unfrendas da catastrofas natiralas, da fomazs, d’epidemias u da guerras actualas.

La Chadaina da Fortuna è la «part umanitara da la SRG SSR». Cuminaivlamain vulan la chasa da medias e la fundaziun promover la solidaritad svizra cun umans sin l’entir mund – e quai dapi prest 80 onns. Fin Iil 2021 haaveva la Chadaina da Fortuna gì appellà en tut 257 giadas a donaziuns ed uschia rimnà dapi sia fundaziun radund duas milliardas francs svizzers.

Pertge è la pli gronda ovra umanitara da la Svizra uschè unica? E tge rolla gioga la SRG SSR en quest connex?

L’emprim anè: in’acziun en Svizra franzosa

«Il ne faut pas rompre la chaîne, car elle doit passer partout. Nous reviendrons chaque semaine, n’oubliez pas notre rendez-vous!» –
«La chadaina na po betg vegnir interrutta, ella sto arrivar dapertut. Nus turnain mintg’emna, n’emblidai betg noss inscunter!»
(«La Gavotte» da Roger Nordmann e Jack Rollan, 1946)

L’emprim anè vegn creà ils 26 da settember 1946 sin Radio-Sottens (oz: RTS). Igl è il temp gist suenter la Segunda Guerra mundiala. Ils pajais vischins europeics èn per part mo pli ruinas, en Svizra è la paupradad en la populaziun gronda. Il moderatur da radio Roger Nordmann ed il chantautur Jack Rollan vulan gidar. Lur idea: Sche mintga Sviz:ra faschess insatge dal bun a mintga persuna pertutgada, na vesess il mund lura betg ora tut auter?

Uschia è naschida l’acziun «Chaîne du Bonheur». Ina chadaina da bunas ovras: Tgi che satisfa fitg bain ad in clom d’agid po proponer la proxima bun’ovra ed adina uschia vinavant, fin che nagin n’ha pli che manca insatge.

Quai ch’è stà planisàè stà ponderà sco acziun singula, chatta immediat in eco fitg positiv. «La Chaîne du Bonheur» daventa in’emissiun emnila sin Radio-Sottens e la chanzun «La Gavotte» che Nordmann e Rollan han scrit aposta per l’acziun daventa in hit en Svizra franzosa.

I na va betg ditg fin che las collavuraturas ed ils collavuraturs en il studio a Losanna na dumognan betg pli sulets la chargia da questa incumbensa. Mantuns da cigaras, liongias, matratschas, chalzers e termagls s’emplunan là. Radio-Sottens decida da collavurar cun la Crusch Cotschna Svizra (CCS) che reparta las donaziuns.

La sbrinzla da solidaritad da la Svizra franzosa envida il fieu er en il rest dal pajais. Il 1947 integrescha il radio Beromünster a Basilea la «Chadaina da Fortuna» en il program. Ed a partir dal 1948 emetta er il studio dal radio Monte Ceneri a Lugano la «Catena della Solidarietà».

Cuminaivlamain per la buna chaussa

La Chadaina da Fortuna, pia oriundamain ina part da la SRG SSR, è dapi il 1983 ina fundaziun independenta.

Tuttina èn las duas organisaziuns anc adina fermamain colliadas. La SRG SSR è in organ da communicaziun impurtant per la Chadaina da Fortuna. Suenter grevas catastrofas appelleschan ellas communablamain a donaziuns ed organiseschan dis naziunals da rimnada. La communicaziun da la SRG SSR va qua pli lunsch che mo d’appellar a donaziuns. Sco chasa da medias publica è sia incumbensa da rapportar davart las crisas e sias consequenzas e las metter en in context.

«L’incumbensa da la Chadaina da Fortuna è adina stada da rapportar davart crisas internaziunalas e da stgaffir ina conscienza per las chaussas che capitan lunsch davent da nus», di Miren Bengoa, la directura da la Chadaina da Fortuna. «A quest pensar solidaric è la SRG SSR restada fidaivla fin oz.»

Cun rapportar davart catastrofas, contextualisar lur consequenzas e far attent a la Chadaina da Fortuna animescha la SRG SSR blera glieud da far donaziuns. «La gronda part da las Svizras e dals Svizzers è pertscherta ch’ella viva en in pajais segir cun bunas cundiziuns economicas», declera Bengoa. «Sche la glieud vesa la paupradad en las novitads sveglia quai empatia e solidaritad. Quest effect da cuntrast animescha da far donaziuns.»

54 milliuns francs per 344 projects

Per Miren Bengoa è la fundaziun il motor da la solidaritad umana. La Chadaina da Fortuna haja l’incumbensa da transfurmar «tut las furmas da la generusadad» en acziuns mesirablas. «Mintga pitschen gest quinta», di ella. Sulettamain l’onn 2023 ha la Chadaina da Fortuna rimnà 54 milliuns francs svizzers e sustegnì 344 projects en 40 pajais. En total porschan 26 ovras d’agid partenarias agid d’urgenza al lieu e s’engaschan per la reconstrucziun suenter conflicts e catastrofas desastrusas.

Ils projects vegnan tschernids tenor trais criteris. Punct in: Rapportan las medias svizras davart la situaziun al lieu? Punct dus: Datti in grond basegn d’agid umanitar e dumondan ils pajais pertutgads era quel? Punct trais: Pon organisaziuns da NGO viagiar en las regiuns?

Miren Bengoa di che gist il criteri da la rapportaziun vegnia magari crititgà. La finala na pateschian gea betg mo las persunas che stattan en il focus da las medias. Ma las donaturas ed ils donaturs vulan che lur daners vegnian tramess là, nua ch’els vesan la pli gronda suffrientscha. Ella possia sulettamain far attentas las redacziuns a tscherts eveniments, uschia Bengoa. «Intermediar las infurmaziuns e render visibels ils temas è lavur schurnalistica», di ella. «E quellaai è dal tuttafatg independentamain da nus.»

L’agid a lunga durada suenter il tsunami

«Peut-être bien que notre ronde nous conduira jusque chez vous.» –
«Po esser che nossa runda ans maina fin tar Vus a chasa.»
(«La Gavotte» da Roger Nordmann e Jack Rollan, 1946)

Quant grond che l’effect da maletgs e videos è, mussa in’acziun da rimnada da l’onn 2004 – fin oz la pli gronda acziun en l’istorgia da la Chadaina da Fortuna. En consequenza d’ina stremblida sutmarina han dus tsunamis chaschunà donns devastants en 13 pajais da l’Asia dal Sidost. 215’000 umans èn morts, 1,7 milliuns han pers lur dachasa.

Ils maletgs en las gasettas e la televisiun faschevan endament il Tripticon dal giuvenessendi da Hieronymus Bosch, in purtret apocaliptic dal 15avel tschientaner. La desperaziun e la tema dals umans pertutgads èn stadas palpablas, la miseria ha commuventà profundamain la societad mundiala. La Chadaina da Fortuna ha survegnì donaziuns en l’autezza da 227,7 milliuns francs. 20 onns suenter l’eveniment s’impona la dumonda: Han quests blers daners purtà insatge?

La resposta curta è: gea. La resposta lunga sa chatta en in’analisa dals effects da 100 paginas da Channel Research e GRM Futures (oz: Palladium Group) da l’onn 2014. Il rapport constatescha che la maioritad da las ca. 18’000 chasadas sustegnidas da la Chadaina da Fortuna èn sa revegnidas da la catastrofa. Uschia ha l’offerta da spazi d’abitar evità che blers umans pertutgads èn glischnads dads en la paupradad. Entaifer diesch onns han els puspè pudì generar atgnas entradas e viver en communitads, en las qualas els sa sentivan da chasa. En quest svilup n’eran e n’èn els betg dependents da la Chadaina da Fortuna e sias organisaziuns partenarias.

L’exempel dal tsunami dal 2004 illustrescha co che la Chadaina da Fortuna impunda ses daners da donaziuns. Radund 15 pertschient vegnan duvrads per projects d’agid d’urgenza. 70 pertschient vegnan investids en la reconstrucziun durabla, tranter quels er en projects che sustegnan la populaziun locala da puspè daventar autonoma. L’agid duai numnadamain er anc funcziunar, cura che la glieud chala da far donaziuns. Uschia po il diever da las donaziuns durar plirs onns.

Er en Svizra è la Chadaina da Fortuna adina puspè en acziun. La primavaira 2024 ha ella appellà da far donaziuns per las unfrendas da las malauras en il Tessin, il Vallais ed il Grischun. La Chadaina da Fortuna sustegna qua cunzunt persunas privatas en las regiuns pertutgadas il pli ferm. Tschients persunas han stuì bandunar lur chasas suenter las grevas inundaziuns en las Aalps, almain 10 persunas han pers lur vita.

La Chadaina da Fortuna chanalisescha las donaziuns effizientamain

«Y’a du bonheur pour tout le monde, y’a du bonheur partout!» –
«La fortuna è qua per l’entir mund, la fortuna è dapertut!»
(«La Gavotte» da Roger Nordmann e Jack Rollan, 1946)

«La Chadaina da Fortuna rimna e chanalisescha las donaziuns a moda fitg effectiva», accentuescha Martina Ziegerer. Ella è la directura da la ZEWO, il Servetsch svizzer da certificaziun per las organisaziuns d’utilitad publica che collectan daners. La Chadaina da Fortuna garantescha, uschia Ziegerer, ch’ils meds rimnads vegnian utilisads a moda intenziunada e raschunaivla. «Las donaziuns vegnan investidas sistematicamain en ils projects, nua ch’ellas vegnan duvradas il pli urgentamain ed han il pli grond effect.»

La Chadaina da Fortuna lavura sulettamain cun organisaziuns partenarias certifitgadas da ZEWO, sezza n’è ella dentant betg certifitgada. La raschun na saja betg ch’ella n’adempliss betg ils standards, tenor sias atgnas indicaziuns fa ella quai. Ina certificaziun n’è betg pussaivla pervi da motivs formals: La Chadaina da Fortuna fa donaziuns adina directamain suenter in eveniment e na sa drizza uschia betg tenor il chalender da rimnada da la ZEWO che prescriva cura che tge ovra d’agid po rimnar.

«Per ina chasa da medias è ina fundaziun sco la Chadaina da Fortuna fitg preziusa», di Ziegerer. La Chadaina da Fortuna furneschia a la SRG SSR cuntegns davart l’agid umanitar e crisas internaziunalas. «Uschia sustegna la Chadaina da Fortuna l’incumbensa da furmaziun da la SRG SSR, da betg mo infurmar la publicitad, mabain era dad era la furmareducar.»
Surtut envida la Chadaina da Fortuna il public da la SRG SSR da sa participar. Cun lavur voluntara, occurrenzas da rimnar privatas u pitschnas donaziuns regularas – ils rapports davart ils projects da la Chadaina da Fortuna fan cunresponsabel il public per in meglier mund. Tut tenor il motto dal 1946: «Y’a du bonheur pour tout le monde.» – Igl ha fortuna per l’entir mund.

Noemi Harnickell, avust 2024