Per dapli inclusiun: RSI emetta las novitads da nov en lingua simpla
En Svizra han 22 pertschient da la populaziun tranter 15 e 65 onns grondas difficultads da leger. Ils motivs èn in impediment, ina biografia da migraziun u il fatg che las persunas dovran darar la lingua da scrittira en lur mintgadi. Perquai porscha RSI las novitads da nov en lingua simpla. L’access a l’infurmaziun è numnadamain ina premissa per la participaziun democratica.
Tgi che chapescha il mund enturn sai po far part da quel. Ella u el po s’engaschar, furmar in’opiniun, sa participar a la discussiun – esser part da la societad, da la democrazia. Ma quai n’è betg pussaivel en la medema maniera per tut las persunas: Umans cun restricziuns cognitivas, neurodivergenzas sco ina dislexia, paucas enconuschientschas d’ina lingua naziunala u ina malsogna psichica na pon savens betg suandar las novitads ed infurmaziuns scrittas u discurridas. E quai èn vaira blers: Tenor il studi PIAAC – il pendant dals creschids al studi da PISA – han 22 pertschient da la populaziun tranter 15 e 65 onns en Svizra grondas difficultads da leger. Cun il project lantschà il schaner 2025 «Notizie in lingua facile» vul RSI ussa pledentar specificamain questa gruppa da la populaziun: Las novitads vegnan translatadas da nov en lingua simpla, pia ina lingua cun frasas fitg curtas e pleds simpels. Ellas vegnan emessas ina giada al di sin Radio Network One. Ultra da quai èn las novitads da televisiun sin RSI LA 2 disponiblas da nov cun suttitels en lingua simpla. In chanal da Whatsapp da RSI cun infurmaziuns en lingua simpla cumplettescha questa purschida.
En stretga collavuraziun cun las uniuns
L’idea dal project è naschida grazia a la collavuraziun da RSI cun las uniuns Pro Infirmis e «Leggere e Scrivere della Svizzera italiana» che s’engaschan per la lingua simpla e l’integraziun. «Las uniuns han dà l’impuls», raquinta Aixa Andreetta, manadra da project e collavuratura en il center da cumpetenza da RSI per in’accessibladad senza barrieras. «Grazia a las sinergias tranter differentas partiziuns internas ha l’idea svelt survegnì la furma d’in project da pilot, e quai per la televisiun, il radio, la pagina-web e l’app.»
Aixa Andreetta, collavuratura en il center da cumpetenza da RSI per in’accessibladad senza barrieras.
mad
Las differentas partiziuns da RSI involvidas s’engaschan tenor Andreetta fermamain per il project. «Igl è il resultat d’ina scala da valurs communabla e d’ina visiun da l’entira interpresa.» Cun Pro Infirmis e «Leggere e Scrivere della Svizzera italiana» ha RSI partenarias che sa fatschentan dapi il 2017 cun il tema da la lingua simpla. «La lingua è in instrument impurtant per l’inclusiun», declera Michela Luraschi, collavuratura da Pro Infirmis Tessin e Moesano. «Tut las persunas, era quellas cun in impediment, han il dretg da chapir las infurmaziuns e da participar a tut ils secturs da la vita. Quai è francà tant en la Convenziun da l’ONU davart ils dretgs dals umans cun impediments sco er en la constituziun tessinaisa.»
Michela Luraschi da Pro Infirmis è experta per lingua simpla e collavura stretgamain cun RSI per realisar il project.
mad
Er in agid per ils uffants e giuvenils
Ils emprims resuns davart il project èn positivs. Tenor la manadra da project Aixa Andreetta ha il chanal da Whatsapp gudagnà passa 1200 abunentas ed abunents en main che trais mais. «E nus avain survegnì blers messadis e telefons dal public», di Andreetta. In auditur da Rete Uno haja per exempel scrit ch’el haja l’emprim pensà ch’el na dovria betg questa purschida, perquai ch’el n’haja atgnamain naginas difficultads particularas. «Ma questas novitads ma gidan fitg da chapir meglier tschertas chaussas. Igl è ina buna iniziativa.» In auter auditur ha commentà ch’el apprezieschia fitg l’iniziativa. Betg mo, perquai ch’ella saja nizzaivla per umans cun in impediment, mabain perquai ch’ella permettia er als uffants ed als giuvenils da chapir meglier las novitads: «Jau hai duas figlias. Tuttas duas apprezieschan la lingua simpla che permetta ad ellas da s’infurmar a moda nuncumplitgada».
Perquai che l’interess è uschè grond e la dumonda crescha, vul RSI tenor Andreetta amplifitgar vinavant la purschida. I saja per exempel imaginabel d’augmentar la frequenza da las publicaziuns u da crear novs formats da multimedia levamain accessibels – adina cun la finamira ed il messadi che l’infurmaziun è in bain public che sto esser accessibel a tuttas e tuts.
Keri Gonzato, matg 2025
