Schurnalissem da catastrofa: act da bilantscha tranter larmas e distanza

Nua che forzas da salvament tschertgan persunas blessadas e sutterradas chattan collavuratur:as da medias lur istorgias. Da chattar il dretg tun, cura ch’ins discurra da la suffrientscha da persunas pertutgadas, pretenda in fin sentiment ed umanitad, sco quai che mussan las experientschas d’ina schurnalista da RSI.

Lur rolla è pretensiusa, ma impurtanta: En cas da catastrofas da la natira tutgan schurnalist:as savens tar las emprimas persunas ch’èn al lieu suenter ils servetschs da salvament. El:las èn cunresponsab:las per la communicaziun tranter il territori pertutgà da la crisa ed il rest dal pajais. Ina communicaziun che sto esser objectiva, che n’astga betg metter en il center la sensaziun e betg instrumentalisar. Ed ina communicaziun che sto respectar, sustegnair e proteger ils umans pertutgads da la catastrofa. Igl è in act da bilantscha tranter la tentaziun da maletgs che tiran l’attenziun ed ina rapportaziun plain pietad che tegna quint dal destin da las persunas pertutgadas.

Sharon Bernardi, schurnalista da RSI e vicemanadra da las novitads regiunalas, ha persequità e rapportà la fin da zercladur 2024 dals eveniments dramatics en la regiun Vallemaggia en la Svizra taliana. Grondas malauras han lezza giada manà ad inundaziuns che han chaschunà la mort dad indesch umans, plajas psichicas e donns materials immens.

A pe cun la camera: lavurar sut cundiziuns difficilas

Quai ch’ella haja vis la stad 2024, raquinta Sharon Bernardi, na veglia atgnamain nagin vesair: «Ina catastrofa cun ina forza cuntinuanta e repetitiva ch’ins sto l’emprim raquintar e suenter declerar. En tut quels massa onns che jau lavur sco schurnalista n’è quai anc mai capità.» Ils mais suenter la catastrofa ha ella visità pliras giadas la cuntrada pertutgada. L’emprim ha ella vis las fatschas consternadas da las abitantas e dals abitants. Quellas eran segnadas da la perdita d’ami:as e d’enconuschent:as e da l’impussanza visavi la forza da la natira che ha devastà l’entira cuntrada uschia ch’ins n’enconuscheva betg pli ella. «Lura, plaun a plaun, è creschida en ils umans che jau hai intervistà la veglia d’entschaiver da nov. Resilienza», declera ella. E gist questa veglia da cumenzar da nov, ed era la speranza, haja ella vulì transmetter al public.

La rapportaziun da territoris da catastrofa è pretensiusa per collavuratur:as da medias er areguard las cundiziuns da lavur. «Cunzunt ils emprims dis èn las cundiziuns logisticas stadas fitg cumplitgadas», di Sharon Bernardi. Cunquai che las vias eran per part intransiblas, èn las schurnalistas ed ils schurnalists savens stads da viadi a pe, adina cun cameras sin las spatlas. In’ulteriura sfida èn stadas tenor Sharon Bernardi las colliaziuns da la telefonia mobila – savens na funcziunava la rait insumma betg u ch’ella era instabila. Avant mintga emissiun en directa hajan el:las stuì controllar la colliaziun, quai che haja duvrà fitg bler temp. «Ina giada è interrutta la colliaziun paucas secundas avant l’emissiun en directa ed jau hai stuì ir vi e nà sin in piogn cun mes telefonin en maun per chattar la dretga posiziun per l’emissiun», raquinta la schurnalista.

L’intschertezza demoralisescha

Ina chasa ch’è stada pertutgada da la catastrofa è quella da Renzo Mazzolini e sia famiglia a Sorte, ina part da la vischnanca da Lostallo. Entant fiss la chasa puspè abitabla, ma ella sa chatta en la zona cotschna – quai vul dir che nagin na dastga abitar qua. Renzo Mazzolini ha perquai fatg midada cun sia famiglia en ina chasa da locaziun a Lostallo, quatter kilometers davent da lur dachasa da pli baud. Ils custs paja la famiglia or da l’atgna bursa. Renzo Mazzolini raquinta che la situaziun saja difficila per el e per las ulteriuras 15 persunas stgatschadas da Sorte, ord vista materiala, ma cunzunt emoziunala.

«L’intschertezza occupa e demoralisescha ins. Igl è nunpussaivel da viver en ruaus. Ma nus faschain vinavant cun la speranza che tut vegnia puspè uschia sco avant.» La preschientscha da las medias saja impurtanta per la populaziun da Lostallo, di Mazzolini. Uschia saja dapli glieud vegnida sensibilisada per la tragedia. «Nus sperain che l’eveniment na giaja er en l’avegnir betg en emblidanza.» Las medias sajan era moralmain da gronda impurtanza: «Ins na sa senta betg uschè sulet.»

La forza da la solidaritad

A la schurnalista Sharon Bernardi ha la solidaritad en il territori da catastrofa fatg gronda impressiun. Las abitantas ed ils abitants hajan sa gidà in:a cun l’aut:ra, ma hajan era cuschinà per las forzas da salvament, ils pumpiers ed il persunal da las medias. Lur lavur – ed uschia la rapportaziun en las medias – saja vegnida appreziada e sustegnida.

«Cura che las colliaziuns da vias eran per exempel anc reservadas exclusivamain per vehichels da salvament, ha in secretari communal manà noss team cun l’auto als lieus destruids il pli fitg.» Las forzas da salvament, ils pumpiers, las collavuraturas ed ils collavuraturs da medias e la populaziun locala sajan daventa:das ina societad che haja tegnì ensemen e sustegnì in:a l’aut:ra, di Sharon Bernardi. «Insatge uschia n’hai jau anc mai vis.»

Las numerusas dumondas da medias da la Svizra taliana e da l’entira Svizra èn stadas ina sfida per Nicola Giudicetti, il president communal da Lostallo, ma er in’experientscha positiva: «La relaziun cun las schurnalistas ed ils schurnalists è stada buna fin excellenta.» El haja accumpagnà plir:as collavuratur:as da medias a la tschertga da material illustrativ. «L’effect dals maletgs emess a la televisiun ha mess en moviment ina gronda unda da sustegn e solidaritad», raquinta il president communal. Intginas emnas suenter ils eveniments en la Mesolcina han las donaziuns privatas uschia gia importà passa in milliun francs. La Chadaina da Fortuna ha rimnà en il rom da sia campagna «Malauras Svizra 2024» enfin la fin da schaner 2025 dapli che 13 milliuns francs. Numerusas vischnancas da la Svizra taliana han plinavant fatg amogna sustegn finanzial a la Vallemaggia ed a la Mesolcina.

Sensibilitad e professiunalitad collian

La rapportaziun dal territori da catastrofa è stada per Sharon Bernardi betg mo ina sfida logistica, mabain er umana ed emoziunala. «Ins na dastga betg esser nunsensibel, sto il medem mument dentant far ina parita professiunala.» I saja capità pli ch’ina giada ch’ella haja stuì interrumper in’intervista: «Perquai che las emoziuns han stenschentà mintga pled. Schizunt mes agen.» Uschia èsi capità cun in pèr maridà che ha descrit ad ella sia fugia la notg da las malauras. U en il discurs cun il collavuratur dal team d’assistenza che ha sez cridà davant la camera. Ella saja savens sa dumandada, tge senn che quai ch’ella fa mintga di haja e tgenina che saja la dretga furma per sia lavur. «Ed jau sun mintga di ma regurdada dals pleds ch’in collega schurnalist ha ditg a mai, cura che jau aveva gist cumenzà: ‹Raquinta quai che ti vesas e prenda adina il temp per tscherner cun premura ils dretgs pleds›», di Sharon Bernardi. Quai haja ella empruvà da far.

Keri Gonzato, october 2024