La fundaziun Denk an mich: temp liber senza barrieras

La fundaziun da SRF Denk an mich creescha purschidas da vacanzas e da temp liber senza barrieras. Pervi d’in impediment corporal na duai nagin stuair desister da recreaziun e da participaziun sociala. Davart ina fundaziun che lavura en ina nischa e che gida l’entira societad.

Elodie e Daniel na pon betg sa regurdar cura ch’els han l’ultima giada pudì durmir tut la notg. Savens fa quai prest desperar els. Las notgs senza sien paran ad els sco ina tortura. Lura mudregia dentant la nauscha conscienza puspè els: Pon ins esser uschè grit sin ina situaziun, da la quala nagin na s’empo?

Cura che la figlia communabla Kim aveva dus onns, han ils medis diagnostitgà tar ella il sindrom da Rett, in disturbi dal svilup neurologic cun fermas restricziuns spiertalas e corporalas.

Kim na po ni mangiar suletta ni seser ni discurrer endretg. Fin oz porta ella anc adina pezs e sa dasda mintga notg pliras giadas sbragind. «Igl è», di Elodie, «sco sch’ins vivess per adina cun in pop d’intgins mais – ma Kim è in uffant pitschen.»

Indispensablas e preziusas: persunas che tgiran lur confamigliars

Sco cun Elodie e Daniel vai cun bleras famiglias che tgiran confamigliars cun in impediment. L’onn 2016 èn radund 300’000 persunas creschidas stadas dependentas dal sustegn da 900’000 confamigliars. Var 1,7 milliuns persunas vivan cun impediments. Quai èn 20 pertschient da la populaziun svizra. Ils pli blers impediments, numnadamain 80 pertschient, n’han ins betg gia dapi la naschientscha sco en il cas da Kim. Quels survegnan ins en il decurs da la vita tras accidents u malsognas. Bleras da questas persunas han in conturn, geniturs, fragliuns, amis. Resguardond tut quai datti pia bler dapli persunas ch’èn pertutgadas d’in impediment che quai ch’i para a prima vista.

Persunas che tgiran lur confamigliars prestan tenor Pro Infirmis en media mintg’onn 80 milliuns uras da lavur betg pajada. Quai correspundess ad ina paja da 3,7 milliardas francs per onn. Fertant che pausas da mezdi, fins d’emna e vacanzas tutgan tar mintga auter job, mancan a las persunas che tgiran lur confamigliars savens il temp, ils daners ed il sustegn per pudair far pausas.

Er Elodie e Daniel vegnan adina puspè a lur cunfins cun la tgira da lur figlia Kim. Els han depressiuns e Daniel ha in burnout. «La privaziun dal sien è ina metoda da torturar glieud en praschuns», manegia Daniel. «Quai na fa betg mo ch’ins è in zic pli sensibel ed irritabel, a lunga vista fa quai vegnir malsaun.»

La naschientscha dalla fundaziun Denk an mich

Quant impurtant ch’èn pussaivladads per il temp liber, era per persunas cun impediments e lur confamigliars, ha in duo da moderaturs dal Radio svizzer realisà gia il 1968. Il pèr Martin e Jeanette Plattner moderavan da quel temp per SRF ed han creà ensemen l’emissiun Denk an mich.

Cun daners da donaziuns han els pussibilità da transfurmar senza barrieras alloschis da vacanzas en l’entira Svizra. Fin là vegnivan uffants cun impediments numnadamain savens plazzads en chasas d’attempads. En pli han els sustegnì champs da vacanzas per persunas pertutgadas. Ils Plattners han era pledentà las Viafiers federalas. Sutgas cun rodas pudevan da quel temp mo vegnir chargiadas en il vagun da posta. Geniturs survegnan uschia la chaschun dad ir en vacanzas a moda relativamain nuncumplitgada ensemen cun lur uffants impedids – u da sa revegnir a chasa da lur lavur da tgira, fertant che lur uffants vegnan tgirads a moda professiunala en il champ da vacanzas.

«Nus n’avain betg mo vulì rimnar daners», di Martin Plattner il 1998 en in’intervista, «mabain era render attent ils uffants ed ils giuvenils al fatg ch’i dat en noss pajais umans cun impediments che na dovran betg mo cumpassiun, mabain sustegn, solidaritad ed integraziun.»

Uffants rimnan per uffants

En las emissiuns raquintan els d’uffants che vivan cun impediments. Els animeschan las audituras ed ils auditurs giuvens da vegnir creativs e d’organisar atgnas acziuns da collecta. «Nus avain declerà: uffants cun impediments na pon betg ir en vacanzas», di Martin Plattner. «Ma er els dovran vacanzas ed han in dretg da far vacanzas.»

SRF dat al pèr in chapital da partenza da 2’500 francs. Nagin n’avess da quel temp sminà ch’i pudess dar or da la pitschna culla da naiv da l’acziun da collecta ina lavina d’engaschament social. Ma ils uffants cumenzan a zambregiar, far turtas e biscuits, dissegnar e far musica. Els scrivan brevs a l’emissiun e sa legran, sche quellas vegnan prelegidas en il radio.

Gia durant l’emprim onn vegnan ensemen 100’000 francs sulettamain cun las acziuns organisadas dals uffants. Bainbaud tschiffa l’acziunissem er ils creschids. Ins rimna durant festas d’anniversari, occurrenzas da fatschenta ed a chaschun da basars. «Grazia a las acziuns da collecta ha la fundaziun Denk an mich in effect che promova la communitad», accentuescha Jeannette Plattner-Blattner. 56 onns pli tard è sa sviluppada ina fundaziun or da l’emissiun e l’engaschament dals Plattners. Quella promova activitads dal temp liber e da vacanzas per persunas cun impediments e s’engascha per ina participaziun eguala a la vita sociala. Er Elodie e Daniel vegnan sustegnids da la fundaziun Denk an mich.

«Quai è stà noss salvament»

Igl è in mardi, l’entschatta da fanadur 2024. In dals emprims dis chauds da stad suenter bleras emnas da plievgia infinita. Per Elodie e Daniel èn ils dis da desperaziun passads, lur fatschas èn marcadas da faudas dal rir empè dals tschertgels enturn ils egls. Els rin bler, cura ch’els raquintan da Kim, la giuvna da lur trais figlias. P.ex. che «bain» (bogn) è in dals unics pleds che Kim sa dir. Far bogn. L’occupaziun preferida da Kim.

Dapli che trais onns èn passads dapi la diagnosa da Kim. Normalitad na vegni forsa mai pli a dar en il mintgadi da la famiglia – persuenter dentant ina rutina che na fa betg prest desperar els. Quai pussibilitescha tranter auter in servetsch da distgargia da Pro Infirmis, che vegn finanzià da la fundaziun Denk an mich. «Quai è stà noss spendrament», di Daniel. L’organisaziun per persunas cun impediments trametta sperasvi ina giada l’emna il tgirunz Philippe che s’occupa da Kim, fertant che Daniel ed Elodie pon termagliar cun ils auters uffants u sa revegnir. «Senza il servetsch da distgargia», uschia Daniel, «fissan nus ids a frusta pervi da la surpretensiun.»

Il servetsch da distgargia per geniturs sco Daniel ed Eloise è mo ina part da quai che la fundaziun Denk an mich ha realisa tut quels onns. La fundaziun promova era plazzas da gieu ed alloschis da vacanzas senza barrieras, sco vitgs da Reka ed albierts per la giuventetgna. La fundaziun Denk an mich collavura cun stgars 500 organisaziuns partenarias certifitgadas. Oz sa drizzan las purschidas era persunas creschidas. Cun fin a trais milliuns francs sustegna ella passa 25’000 persunas ad onn. Fin oz ha la fundaziun rimnà donaziuns en la summa da 110 milliuns francs.

La fundaziun Denk an mich è oz finanzialmain independent da la SRG SSR, ma il partenadi porta avantatgs per omaduas varts.

SRF generescha visibladad per la fundaziun, p.ex. grazia ad in’emissiun da radio la sonda a bun’ura sin SRF 1 e cun appels da donaziun en il program dal di. «Da l’auter maun dat la fundaziun Denk an mich ina fatscha a SRF», di la mainagestiun Sara Meyer. Uschia porscha la fundaziun tranter auter guidas tras ils studios per fautur:as, quai che rinforza puspè la relaziun cun la SRG SSR.

«La multifariadad collia», ha era ditg Natalie Wappler, directura da SRF, durant la festa d’avertura dals Dis d’acziun naziunals per ils dretgs da persunas cun impediments en il studio da SRF a Turitg Leutschenbach, il matg 2024. «Accessibladad senza barrieras n’è betg mo l’allontanament da stgalims, mabain er in’adattaziun da la lingua.»

Sara Meyer ha etablì cun ses team in’uschenumnada «communicaziun dals effects». Quai munta che la fundaziun rapporta en sias emissiuns da la sonda sin SRF 1 sco er en sias newsletters e brevs en emprima lingia dals intents, per ils quals ils daners vegnan impundids e tge activitads da temp liber e da vacanzas ch’els han pussibilità . «Nus avain in effect signifitgant sin il mintgadi da las persunas pertutgadas», accentuescha Meyer.

Per Meyer ha quai en emprima lingia da far cun respect. Envers las persunas pertutgadas – ed envers ils donaturs e las donaturas. I para prest obsolet da menziunar quest fatg, ma senza donaziuns po ina fundaziun da promoziun cuntanscher pauc. «Nus essan enorm engraziaivels per tuttas donaziuns», accentuescha Meyer. Perfin ils engraziaments scriva ella persunalmain, perquai ch’i stat a cor ad ella da mussar sia engraziaivladad. Ella na veglia, di Meyer, betg mo intermediar vairas istorgias, ma er vairs sentiments.

Betg mo en l’emissiun da radio na vegnan a pled las persunas pertutgadas. Era las reportaschas da video ed ils texts sin la pagina-web da la fundaziun raquintan lur istorgias. Sin blers flyers da la fundaziun èn da vesair las ovras artisticas da Johji che viva cun autissem e communitgescha cun agid da dissegns. Il 2020 han ses autopurtrets perfin ornà las uras da Swatch. «Nus avain la tendenza da valitar persunas cun impediments tenor lur restricziuns visiblas e betg tenor lur cumpetenzas», di Sara Meyer. «Dasperas èn ellas sco Johji persunas tut normalas cun fermezzas e flaivlezzas.»

Dapli attenziun per l’inclusiun

Ina finamira impurtanta per Sara Meyer è il posiziunament entaifer SRF. La fundaziun n’è betg francada bain avunda sco center da cumpetenza per dumondas da l’inclusiun. Malgrà ch’ella ha ina gronda rait per sustegnair collavuraturas e collavuraturs da las medias en lur lavur. Il team po intermediar expert:as, crear contacts cun persunas cun impediments, schliar problems infrastructurals, organisar lavuratoris per schurnalist:as ed accumpagnar svilups tecnologics. Quai na serva betg mo a l’effizienza, mabain er a la credibilitad da la chasa da medias.

Il mars 2024 hai per exempel dà blera gronda critica, cura che SRF-Meteo ha lantschà in nov design per sia app da l’aura: la visualisaziun da la charta n’era betg pli utilisabla per persunas impedidas da la vesida, perquai che la Svizra colurada alva cun nivels alvs na purscheva betg avunda cuntrast. Curt suenter han ins puspè stuì turnar tar la visualisaziun veglia. «Cun ina collavuraziun consequenta fissi pussaivel dad evitar talas experientschas», di Meyer. «Discurri simplamain cun nus!»

 Viagiar cuminaivlamain: accessibladad senza barrieras en ils Albierts da giuventetgna svizzers

Dapi il 2013 collavura la fundaziun Denk an mich en il project grond «vacanzas per tuttas e tuts» dals Albierts da giuventetgna svizzers. La skizza dal project prevesa tranter auter ch’ils albierts da giuventetgna daventian accessibels senza barrieras.

«Renovar bajetgs existents tenor ils basegns da persunas cun impediments è savens fitg char», di René Dobler, CEO da la Fundaziun svizra per turissem social. «La fundaziun Denk an mich ha pussibilità a nus da far qua prograss pli svelts.» 25 albierts da giuventetgna èn actualmain accessibels cumplainamain senza barrieras per sutgas cun rodas da standard, 7 ulteriurs èn accessibels cun restricziuns.

Accessibladad senza barrieras, di Dobler, na muntia dentant betg mo bajetgs accessibels cun sutgas da rodas, mabain er ina sensibilisaziun e furmaziun da collavuratur:as sco er ina communicaziun inclusiva per ils giasts. «Persunas cun impediments n’èn savens betg visiblas en noss mintgadi», di Dobler. «E sch’ils alloschis da vacanzas n’èn betg adattads a lur basegns, ston ellas era passentar lur vacanzas lunsch davent da tut ils auters.» Grazia a l’iniziativa «vacanzas per tuttas e tuts» daventant vacanzas per persunas cun impediments accessiblas per in pretsch andant. «Igl è ina plivalur per la societad», di Dobler, «sche nus inscuntrain in l’auter ed emprendain d’enconuscher uschia auters munds da viver.»

Ina bella vita per Kim – e ses geniturs

Da Kim ha Elodie emprendì bler davart l’amur. P.ex. ch’ella sa amar sia figlia e tuttina odiar sia malsogna. E ch’igl è amur da betg surpigliar tut sulets la tgira.

In psicolog haja declerà il sindrom da Rett sco suonda di Daniel: «Il tscharvè da Kim è sco sut ina bella extasa da drogas. Ella è adina en parvis – cun excepziun dals muments ch’insatge na plascha betg ad ella, lura è ella immediat en l’enfiern.» Quai po esser tut, da fom sur il pez plain fin a mal il venter. Perquai ch’ella n’è betg abla da communitgar, bragia e sbragia ella. Ses geniturs ston adina puspè tschertgar novs motivs. Perfin sch’ella è cuntenta, po sia luna sa midar en in batterdegl. Per ses geniturs munta quai in’adattaziun permanenta.

Per Daniel ed Elodie èsi cler: Ina bella vita per Kim premetta ch’era els pon giudair la vita. Dapi in onn visita Kim perquai ina scola-dimora, en la quala ella stat duas giadas per emna sur notg. Là na survegn Kim betg mo sustegn terapeutic, mabain era blera affecziun ed amur. «Cura che nus telefonain la saira udin nus co ch’ella ri davostiers», di Elodie. «Cura ch’ella returna a chasa è ella ventiraivla e cuntenta – e nus era!»

Noemi Harnickell, fanadur 2024